Kirik, cikik ve Burkulma *

• Kiriklarda ?lkyardim
• cikiklarda ?lkyardim
• Burkulmada ?lkyardim

Kirik, cikik, burkulma gibi kemik ve eklemi ilgilendiren olaylarda ilkyardimcinin temel hedefi, sorunlu vucut uzantisi ya da b?lumunu hareketsiz hale getirerek, kazazedenin durumunun k?tulesmesini ?nlemek, agrisiz ve guvenli bir sekilde naklini saglamaktir.

Kiriklarda ?lkyardim
Kemik butunlugunun carpma ya da dusme sonucu ortadan kalkmasina kirik denir. Kirik kemik parcalari cildi delerek disariya cikmis ise buna acik kirik, cilt saglam ise kapali kirik olarak tanimlanir.

Asagidaki maddelerin birkacinin varliginda kiriktan suphelenmek gerekir.

- Dusme, uzerine dusme, carpma tarif edilmesi
- Sorunlu b?lgede hareketle ya da temasla cok siddetlenen agri
- ?lgili vucut b?lumunde sekil bozuklugu, simetrinin kaybolmasi
- Kirilma sirasi ya da sonrasinda kirik surtunme sesinin duyulmus olmasi
- Kirik b?lgesinde sislik, morarma ,
- Kol ya da bacakta kisalma
- Eklem olmayan bir yerde, eklem varmis gibi acilasma olmasi
- Deriyi parcalamis kirik kemik ucunun disaridan g?rulmesi
- Hareket kisitliligi ya da hic hareket ettirememe
- ?lgili b?lgede hissetmede azalma, uyusma, karincalanma
- Dolasimda aksama sonucu soguma

Kirigi olan, ya da kirik supheli kazazedeye ilkyardim uygularken, asagidaki ilkelere uymak gerekir:

• - Kirik olmadigina kanaat getirilmis bir kazazede kesinlikle yerinden oynatilmamalidir. Kirik b?lgenin hareket ettirilmesi sonucu kirik parcanin keskin kenari etrafindaki bir damar ya da siniri kesebilir, kas dokusunu zedeleyebilir.
• - Kazazedenin oturmasi ya da saga sola kimildamasina izin verilmez, kirik supheli b?lge hareketsizlestirilmeden tasima yapilmaz.
• - Kaza ortaminda hayati tehdit eden bir zararli etkenin bulunmadigi her durumda kiriga mudahale bulundugu ortamda yapilir.
• - Kirik acik kirik seklinde ve kopuk kemik parcalari g?runuyorsa parcalara dokunulmaz.
• - Kirikli uzvun bileginden nabiz ve b?lgede kanama olup olmadigi kontrol edilmelidir.
• - Acik kiriklarda g?runen kemik parcasini iceri sokmaya, kemik uclarim birlestirmeye, kol ya da bacakta bozulmus sekli duzeltmeye calismamak gerekir.
• - Kirikla beraber kanama-sok belirtileri varsa ?ncelikle bunlara mudahale edilir.
• - Boyun kiriklarinda hatali tasima ve gereksiz hareketler omurilik zedelenmesi sonucu tum vucutta felcle sonuclanabilir. Boynun desteklenmesi ve hareketsizlestirme hayati ?nem tasir.
• - Basa gelen darbeden sonra burun ve kulaktan su gelmesi; g?zluk seklinde morarma, bayilma, uyku hali, nabiz ve solunum zayiflamasi, g?zbebeklerinde buyukluk farki, puskurur tarz kusma, kafa kemiklerinde c?kme seklinde sekil bozuklugu varsa; kafatasinda kirikla beraber beyinde de sikinti var denektir. Acilen kazazedenin nakli gerekir.
• - Sorunlu b?lgenin hareketsizlestirilmesi, yani tespit edilmesi agriyi azaltacak, kirik uclarinin cevre dokulari zedelemesini ?nleyerek, kirik uclarin birbirinden ayrilmasi ya da deriden disari cikmasina engel olacaktir. B?ylece iyilesme de daha kolay olacaktir.
• - Tespit islemi, kirik kemikleri ilgilendiren iki eklemin sert-uzun bir cismin yardimiyla hareketsiz hale getirilmesidir. Bu amacla kullanilacak standart malzemenin bulunmadigi yerlerde ilkyardimci pratik c?zumler aramalidir. Bir dal parcasi, katlanmis gazeteler, karton kutular, baston ya da semsiye atelle tespitte, kazak-ceket g?mlek vb. esyalar aski ile tespitte, kemer, kravat, g?mlek kolu gibi esyalar sargi olarak kullanilabilir. Hicbir malzeme bulunamaz ise kazazedenin saglam bacagi kirik bacaga atel olabilir

Kol ve Bacakta kirik

• - Eklemin ve vucut uzantisinin g?runumunde bozukluk
• - Agri nedeniyle kisitlanmis ya da tamamen ortadan kalkmis hareket
• - Hassasiyet ve sislik g?rulmesi cikik dusundurmelidir.

cikmis bir kemigi, eklem bosluguna ancak yetkili ve deneyimli bir kisi yeniden yerlestirebilir. Yetkisiz kisilerce yapilan denemeler ise damar-sinir sikismalarina, eklem baglarinin duzelemeyecek ?lcude tahrip olmasina, sik sik cikigin tekrar etmesine (aliskanlik cikigi) neden olabilir. ?lkyardimcin g?revi, yetkili ve deneyimli bir saglikciya ulasana kadar cikik eklem b?lgesini hareketsiz hale getirmektir. Bu amacla aski, atel ve sargi uygulamalari
yapilir

Burkulmada ?lkyardim
Eklem baglarinin kopmasi, ya da kismen zedelenmesine burkulma denir. Agri, hassasiyet, sislik ve morluk g?rulebilir. Zorlanan eklem buz torbasi ve benzer uygulamalarla sogutulur. Varsa, elastik bandaj uygulanarak sislik ?nlenmeye calisilir. Zedeli eklem kullanilmadan ve hareket ettirilmeden, mumkunse yukarida tutularak tasinir.
 
* Bu yayin Ankara Tabip Odasi ?lkyardim Egitimi Komisyonu ?lkyardim Egitimi Kursu Ders Notlarindan Alinmisir.