Prostat Kanserinin Tanisi ve Tedavisi

Hazirlayan : Prof. Dr. Haluk ?zen, Hacettepe Üniversitesi Tip Fakultesi Üroloji Anabilim Dali

---

Prostat Kanserinin Belirtileri
Prostat Kanserinin Evreleri
Prostat Kanserinin Tedavisi
Erken Evrede Prostat Kanseri Nasil Tedavi Edilir?
?lerlemis Prostat Kanseri Nasil Tedavi Edilir?

S?ZDE PROSTAT KANSER? OLUP OLMADIĞINI NASIL ?ĞRENEB?L?RS?N?Z?

Prostat kanserini saptamanin bir kac yolu vardir. Bunlarin bazilari asagida belirtilmistir.

Hastaligin Belirtileri

Bazi hastalarda hic bir belirti olmaz. Bazilarinda ise sik, guc ve agrili idrar yapma, idrarin damla damla yapilmasi, idrarda kan yada iltihap olmasi, ejekulasyonda kan ve agri gibi belirtiler olabilir. Bu yakinmalar aslinda sadece prostat kanserine ?zgu degildir. Prostatin kanser disindaki diger problemleri de bunlara benzer yakinmalara neden olabilir. Emin olmak icin doktorunuzun detayli bir muayene ve inceleme yapmasi gerekir. Ayrica yakinmalarin siddeti ne kansere ne de kanser disi problemlere isaret eder.

SEK?L 2: Prostatin parmak ile makattan muayene (PRM) edilmesi

Parmak ile rektal muayene (PRM): Bu islem icin doktor eldiven giyerek parmaginizi rektuma (makata) yerlestirir. Parmak yardimi ile prostatin buyuklugu, sekli ve kivami incelenir. Kanser parmakla muayenede set olarak hissedilir. Ancak kanserin var oldugundan emin olmak icin daha baska testlerin yapilmasi gerekir.

SEK?L 3: Prostat kanserinin makattan muayene ile saptanmasi

PSA testi: Prostat spesifik antijen (PSA) duzeyini ?lcen bir kan testidir. PSA prostat bezinde uretilen ve kanda da bulunan bir proteindir. Prostat kanseri, prostat iltihabi ve benign prostat buyumesi (BPH) durumlarinda kandaki PSA duzeyi artar. PSA testi % 100 kesin degildir. Ancak prostat kanseri tanisinda ve hastaligin seyrinin izlenmesinde cok ?nemlidir.

Transrektal ultrasonografi (TRUS): Rektumdan yerlestirilen bir prob araciligi ile prostat bezine ses dalgalari g?nderilir ve geri yansiyan ses dalgalari araciligi ile prostatin sekli, buyuklugu ve ic kesimlerinin detayli g?runtusu alinir. Bazen prostat kanseri tanisinda DRM ve PSA testine ek olarak TRUS’tan yararlanmak gerekebilir. Ayrica prostat bezinden parca almak (biyopsi) gerekirse TRUS bu islem icin de yardimci olur.

Biyopsi: Mikroskop ile incelenmek uzere prostat bezinden hucre ?rneklerinin alindigi cerrahi bir islemdir. Biyopsi rektumdan prostat bezi icine uzatilan ?zel igneler yardimi ile alinir. Biyopsi prostat bezi icinde kanser varligi ve tipinin belirlenmesinde son y?ntemdir.

Ailesinde prostat kanseri ?ykusu bulunanlarda prostat kanseri riski daha yuksektir. Ancak, 50 yas ve uzerindeki butun erkeklerin risk altinda oldugu unutulmamalidir. Bu nedenle:

Elli yas ve uzerindeki butun erkelerin yilda bir kez parmakla rektal muayene olmalari,

Elli yas ve uzerindeki erkeklerin PRM ye ek olarak yilda bir kez PSA testi yaptirmalari ?nerilir.

Eger PRM veya PSA testinde bir suphe varsa transrektal ultrasonografi yapilmalidir.

SEK?L 3: Prostattan igne ile biopsi alinmasi

Prostat kanserinin siklikla herhangi bir belirti vermeden gelistigini unutmayiniz. Duzenli olarak kontrolden gecmek hayat kurtarici olabilir.

Prostat Kanserinin Evreleri

Doktorlar prostat kanserinin yayginligini evrelendirme denilen bir sistem ile tanimlarlar. Siklikla 2 evrelendirme sistemi kullanilir

A-B-C-D Sistemi: Erken evrelerde (A ve B evreleri) prostatin az sayida hucresi kanserlidir ve bu kanserli hucreler sadece prostat icerisinde yer alirlar. Prostat disina cikmamislardir. Zamanla, kanser prostatin daha buyuk kismini isgal eder. ?leri evrelerde kanser cevre dokulara (C evresi), daha sonra ise lenf bezlerine, diger organlara ve kemiklere (D evresi) sicrar.

TNM Sistemi: Bu sistemde, T tum?r boyutunu, N lenf bezi tutulumunu, ve M ise diger organlara sicramayi belirler. Bu sistemle butun olasi yayilma durumlari tanimlanabilir. ?rnegin T3c, N1, M0; tum?r prostat disina cikarak seminal keseciklere sicramis (T3c), bir lenf bezinde kanser var (N1) ve diger organlara kanser sicramamis demektir (M0). Aslinda tam olarak birbirlerine karsilik gelmese de TNM ve ABCD sistemlerindeki tanimlar birbirine benzer.

Derecelendirme

Evrelendirmeye ek olarak kanserin ne oranda tehlikeli oldugunu belirlemek icin "Gleason Sistemi" kullanilir. Biyopsi ile tum?rden alinan parca mikroskop altina konur ve hucrelerin normal hucre g?runumunden ne oranda saptigi belirlenerek bir derece verilir. Gleason skoru 2 ile 4 arasi olan tum?rler normal hucrelere cok benzeyen ve yavas buyuyen hucrelerden olusur. 8 ile 10 arasi skor verilen tum?rler ise daha k?tu seyirli olanlardir.
 

Prostat Kanserinin Tedavisi

Prostat kanserinin tedavisi kanserin evresi, nasil seyrettigi, hastanin yasi ve genel saglik durumu ile degisik tedavi seceneklerinin yan etkileri g?z ?nunde bulundurularak belirlenir. cok sayida degisik tedavi secenegi bulundugundan, size uygulanacak tedavinin belirlenmesinde sizin, ailenizin ve doktorunuzun yukarda belirtilen temel kriterleri g?z ?nunde bulundurarak birlikte karar vermesi en uygun yaklasim olacaktir.

Birinci secenek "bekleyerek g?zlemektir". Prostat kanseri genellikle cok yavas ilerleyen bir hastaliktir ve yillarca belirti vermeyebilir. Ayrica bu hastalik genellikle ileri yaslarda ortaya ciktigindan bir d?nem bekleyerek gelismeleri izlemek seceneklerden birisidir. Bekleyerek g?zleme ile diger tedavi seceneklerinin yan etki ve rahatsizliklarindan da kacinilmis olunur. Ancak, hastalik ilerledikce, gereken tedavilerin uygulanmasi kacinilmaz olmaktadir.

Tedavi seceneginin belirlenmesinde en ?nemli kriterlerden biri prostat kanserinin evresidir. Erken evrelerde birinci amac kanseri vucuttan tamamen cikarmak ya da kanser hucrelerini ?ldurmektir. Eger kanser ileri evrelere ulasmis ise kanser hucreleri tamamen temizlenmeyecek ya da ?ldurulemeyecek kadar cogalmis demektir. Bu durumda kanserin buyumesini yavaslatmayi veya durdurmagi amaclayan tedavi secenekleri ?n plana cikar. Prostat kanseri testosteron gibi erkelik hormonlarinin etkisi ile buyur. Bilindigi gibi erkeklik hormonlarinin cok buyuk kismi testislerde (yumurta) uretilir. ?lerlemis prostat kanserinin tedavisi erkelik hormonlarinin kanser hucrelerini beslemesini engellemek ile mumkun olabilir. Bu tedavi secenegine "hormonal" tedavi denir.

Erken Evrede Prostat Kanseri Nasil Tedavi Edilir?

Erken evrelerde, kanser prostat bezi icinde sinirli iken uygulanabilecek tedavi secenekleri;

1. Radikal Prostatektomi: Prostatin ameliyat ile cikartilmasidir. Amac prostatin cikarilmasi ile vucuttan kanser hucrelerini tam olarak temizlemektir. ?ktidarsizlik ve idrari kontrol etmekte gucluk gibi yan etkileri olabilir.

2. Radyasyon Tedavisi: Prostat bezi icerisindeki kanser hucrelerini ?ldurmeyi amaclar. ?ki sekilde uygulanabilir.

a)Radyasyon isinlarinin vucut disindan prostat bezine dogrudan uygulanmasi ile,

b)Prostat bezi icerisine kucuk radyoaktif tohumlari ekerek.

Radyasyon tedavisi de iktidarsizlik, ishal, karin agrilari, makatta rahatsizlik ve idrar yapmakta zorluklar gibi yan etkilere neden olabilir.

?lerlemis Prostat Kanseri Nasil Tedavi Edilir?

cok ilerlemis prostat kanserinde bile hic bir belirti olmayabilir. ?lerlemis prostat kanserinin tedavisinde amac hastaligin daha da buyumesine engel olmaktir. Kanserin buyumesinin durdurulmasi belirtilerin ortaya cikmasini erteleyebilir ya da var olan belirtilerin siddetini azaltabilir. Prostat kanserinin buyumesini ve sicramasini engellemek icin genellikle hormonal tedavi kullanilir.
 

1. Kismi hormonal tedavi: Testosteronun buyuk cogunlugu testislerde uretilir. Kismi hormonal tedavi ile testislerde testosteron uretimi durdurulur. Bu amacla kullanilabilecek y?ntemler:

a)?srojen: ?srojen prostat kanseri tedavisinde de zaman zaman kullanilabilen bir kadin hormonudur. Erkekler ?strojen alirsa testosteron duzeyleri duser. Ancak ?strojen kullaniminin bazi ciddi yan etkileri olabileceginden kullanimi cok yaygin degildir. Gunde bir tablet ?strojen almak bulanti, kusma, memelerde buyume ve hassasiyet, kalp ve damar problemleri (vucutta fazla sivi birikmesi, damarlarda pihti olusmasi, inme, kalp krizi) ve cinsel istegin azalmasi gibi yan etkilere neden olabilir.

b)Orsiektomi: Orsiektomi testislerin ameliyat ile alinmasi islemidir. Cerrahi kastrasyon da denilir. Testosteron ureten en ?nemli kaynak vucuttan uzaklastirildigi icin tum?run buyumesi yavaslar. ?ktidarsizlik ve sicak basmasi gibi yan etkileri olabilir. Bu ameliyatin yapilmasi icin genellikle hastanede yatmaniz ve genel anestezi (narkoz) almaniz gerekmeyebilir. Ameliyattan hemen sonra evinize gidebilirsiniz.

c)Medikal kastrasyon: Testislerin testosteron uretimi ameliyat yapilmaksizin da durdurulabilir. Medikal kastrasyon testislerin testosteron uretimini durdurmakta cerrahi kastrasyon kadar etkilidir. Bu amacla kullanilan ilaclara LHRH analoglari denir. Turkiye de bulunan ilaclar Zoladex, Lucrin ve Decapeptyl dir. Ayda bir kez enjeksiyon ile uygulanirlar. Sicak basmasi, iktidarsizlik, memede buyume ve hassasiyet, cinsel istegin azalmasi ve bulanti gibi yan etkilere neden olabilirler.

2. Komplet hormonal tedavi: Hem cerrahi kastrasyon (orsiektomi), hem de medikal kastrasyon (LHRH analoglari enjeksiyonu) testis kaynakli testosteron etkisini ortadan kaldirirlar. Ancak, vucuttaki tum testosteron etkisini tam olarak engellemezler. B?brek ustu bezleri de cok az oranda da olsa bir miktar testosteron etkisi g?steren hormon sentezlerler. Bu nedenle, bu hormonlarin etkisini ortadan kaldirmak icin ek ilaclarin kullanilmasina gerek vardir. Bu ilaclara "antiandrojenler" denir. Eulexin, Casodex ve Androcur bu grup ilaclardir. Bu ilaclar kan dolasimindaki testosteronun prostat hucrelerine ulasmalarini engellerler.

Medikal veya cerrahi kastrasyonun antiandrojen ilaclar ile kombine edilmesine komplet hormonal tedavi denir. Komplet hormonal tedavi vucuttaki erkeklik hormonu etkisini tam olarak ortadan kaldirir ve tum?run buyumesini yavaslatir.