Hava Kirliligi ve Astma Hastaligi ?liskisi

Hazirlayanlar : Prof. Dr. A. Fuat Kalyoncu
Turk Akciger Hastaliklari Vakfi

?nsanlar nasil ictikleri suyun berrak ve temiz olmasini isterlerse, soluduklari havanin da en az su kadar temiz olmasini istemeleri en dogal haklaridir. Solunan havanin gaz, buhar, duman ve partikul gibi yabanci madde icermesi, ?zellikle astma'li hastalar icin cok zararlidir. Zira astmalilarin solunum yollari hassas oldugundan kolaylikla etkilenebilir ve hatta krize girebilirler. Bundan baska ust ve alt solunum yollari devamli teneffus edilen polen, toz vs. gibi ajanlar sayesinde surekli hassas duruma gecebilmektedir. Biz buna tip dilinde, "Hassaslasma" anlamina gelen Sensitizasyon demekteyiz. Buna en guzel ?rnek, sabun kacan g?zun, kizarmasi, kasinmasi ve sulanmasidir .

?c ve dis ortamdaki hava kirliliginin en ?nemli kaynaklari, fosillerden olusan k?mur, petrol ve odun, bitki artiklardir. Bunlardan ayni olarak, sigara ve (cogu az gelismis ulkelerin, soguk ve yuksek rakimli b?lgelerinde yasayan; dusuk sosyo-ekonomik gelirli topluluklarin kullandigi) buyuk bas hayvanlarin diskilarindan yapilan tezek'ten ortaya cikan yanma urunlerini de bildirmek gerekir. Dunyada 500 milyondan fazla insainn tezek kullandigi bilinen bir gercektir. Ülkemizde bilhassa kirsal b?lgelerde basta isinma amacli olmak uzere; yemek-ekmek pisirme ve camasir yikama amaciyla tezek kullanilmaktadir. Tezegin yanmasiyla ic ortama karbon monoksit, kukurt, nitrojen gazlari ve daha bir cok kimyasal gaz yayilir. Tezekten cikan gazlara en fazla maruz kalan anne ve yanlarinda gezinen kucuk cocuklardir. Butun bu yakitlardan cikan kimyasal etkenlerin tumu, ust ve alt solunum yollarim tahris ederek, astmalilarin k?tulesmesine sebep olurlar.

?yi kalitede olmayan k?murun ve petrol urunlerinin yanmasi veya trafigin yogun oldugu zamanlarda araclarin egzos gaz ve partikullerinin dis ortama yayilmasi, ?nemli bir halk sagligi sorunudur. Yasadigimiz yuzyilin ellili ve altmisli yillarinda Londra, New York, Philadelphia, Tokyo ve Yokohoma'da ortaya cikan hava kirliligi felaketlerinden en cok zarar g?renler basta astma olmak uzere kronik akciger ve kalp hastalaridir. Kirli hava icindeki gazlar ve partikuller bu hastalarin krize girmelerine sebep olmaktadir. Birdenbire acil servislere basvuru artmakta ve yasli olanlarda ?lumler meydana gelmektedir. Bize aktarilan bilgilere g?re, Londra'da havanin kirli oldugu gunlerde en cok' calisanlar, saglikcilar, otopsi yapanlar ve mezar kazanlardi. En az calisanlar ise taksi suruculeri. ?leri ulkeler, hava kirliligini azaltan ?nlemler alarak sorunlarini c?zebilmislerdir. En zorlanilan konu ise, araclarin egzoslarindan cikan gazlarin kontroludur.
 
Bitkilerin polen denilen tozlarinin cogu aslinda zararsizdir. Bunda polenin ic yapisinin, agirliginin, buyuklugunun ve havada asili kalma suresinin etkisi vardir. Polenler zararsiz da olsa, belirli gazlarla, ?rnegin nitrojen oksitle bulastigi takdirde, vucut icin zararli hale d?nusebilir. Bu nedenle isinma isini dogal gazla halletmis olan ileri ulkelerde bile arac trafiginin sebep oldugu hava kirliligi sorun olmaya devam etmektedir.

Ani gelisen hava kirliligine bagli olarak kisa bir sure icinde hastanelerin acil servislerine yuzlerce, bazen de binlerce astmali hastalarin bas vurmasiyla karakterli olaylar bildirilmistir. Toplumda panik yaratabilecek ?zellik tasiyan bu tur olaylar genellikle liman nehirlerinde olmaktadir. Astma gibi solunum yollari duyarli hastalarda krize yol acabilen maddelerin gemilerden bosaltilmasi veya yuklenmesi sirasinda bir cok kisi hastalanmaktadir. Bu tur olaylar asagida sunulmustur.
1928 yilinda ABD'nin Ohio eyaleti, Toledo kentinde Hint yagi (Castor oil) cekirdeklerini ?guten degirmenin cevresinde 200 kisinin astmaya yakalanma olayi patlak vermistir. Sonunda fabrika kapatilmis ve salgin durmustur. Benzer salginlar sonradan Brezilya ve Guney Afrika'da da bildirilmistir.

ABD'de 1967'de New Orleans ve NewYork'ta yapisal olarak astmaya meyilli ve sosyo-ekonomik durumu elverissiz kisilerde, muhtemelen ic ortamin kirli havasinin da eklenmesiyle kucuk salginlar rapor edilmistir. Olayin, dis ortamda bulunan yanma k?kenli kimyasal maddelerden kaynaklandigi ileri surulmusse de kesin bir kaniya varilamamistir.

1985 yilinda ?ngiltere'nin Birmingham kentinde, atmosferik basincim dusmesi ve g?k gurultusu ile birlikte bir gun icinde 8 hastanenin acil servisine 80 astma'li bas vurmustur. Olayin g?k gurultusu ve havada yogun bir sekilde bulunan ?zel bir mantar sporlariyla ilgili oldugu sanilmaktadir. Avustralya 'nin Melbourne kentinde de gene g?k gurultusu ile birlikte pirinc otu polenlerinin rol oynadigi 12 astina salgini bildirilmistir. Bu salginlarda bir gun icinde yuzden fazla hasta acil servislere basvurmak zorunda kalmistir. G?k gurultusu ile birlikte gelisen en buyuk astma salgim 1994 yilinda Londra'da olmustur. ?ki gun icinde ortalama 1000'in ustunde astmalida kriz gelismistir. ?zetle Birmingbam, Melbourne ve Londra'daki salginlarin g?k gurultusu ve belki de astmosferik basinc degisiklikleri ile dogrudan ilgili olduguna inanilmaktadir.

?spanya'mn Barcelona limaninda 1981-1983 yillari arasinda tam 5 kez astma salgini meydana gelmistir. Olay sirasinda astma krizine girenlerin cogu limanin cevresinde yasayanlardi. Yapilan calismalar sonunda salginin, o gunlerde limanda bulunan soya yuklu gemilerden bosaltma islemi sirasinda cevreye yayilan soya fasulyesi toz artiklari oldugu anlasilmistir. Soya tozlariyla ilgili astma salginlari, daha sonralari ?spanya'nin Cartagena, ?talya'nin Napoli ve ABD'nin New Orleans liman sehrinde yasayanlarda da izlenmistir.
 
Yukaridaki olaylar, Turkiye'de de ?stanbul, ?zmir, Mersin gibi sehirlerde astma sayginlarinin olusabilecegini g?stermektedir. Salgin nedenleri, dikkatli g?zlem ve arastirmalarla bulunabilir. En ?nemli sebeplerin; g?k gurultusu, Hind yagi bitkisinin cekirdegi ve soya fasulyesi tozlarinin havaya yayilmasi oldugunu akildan cikarilmamalidir.
 

Hazirlayan Secdegulleri.Net ve Secdegulleri.Net Sitelerine Tesekkurler

Copyright © Asagi Homurlu Kasabasi Resmi Web Sitesi Yayıncı Firmalardan İzin alınarak. Yayınlanabilir.

Yayınlanma: 2005-09-06 (776 okuma)