Tum dunyadaki ?lum nedenlerine bakildiginda ishaller ikinci sirada yer almaktadir. Gelismemis ulkelerde ise en sik ?lum nedenleri arasindadir. Asya, Afrika ve Latin Amerika’da her yil 4,600,000-6,000,000 cocugun ?lumune yol acmaktadir. ?shal en agir bicimde cocuk ve yaslilari etkilemekte. Ülkemizdeki 1-5 yas arasindaki cocuk ?lum nedenleri arasinda ikinci sirada yer almaktadir. Kiside ishalin ortaya cikmasina neden olan cesitli etmenler bulunmaktadir. En ?nemlisi cevreye ait olan etmenlerdir. Yoksulluk, kalabalik ve sagliksiz evlerde yasama, kanalizasyon sorununun c?zulememis olmasi, temiz su eldesindeki guclukler, gida yetersizligi ve gidalarin sagliksiz olmasi v.b. olumsuzluklar ishalin nedenlerinden sayilabilir. Kisinin yasina bagli olarak ishale neden olan parazit yada bakterinin etkinligi degisir. Bazi etmenler cocuklarda bazilari da yetiskinlerde etkili olmaktadir. Kisisel hijyenin yeterli olmamasi da ishal olusumunu etkiler.

 Bagirsak enfeksiyonu olup olamayacagi ?ncelikle alinan etkenlerin sayisi belirler. Etkenlerin hemen hemen tamami agiz yolu ile alinir. Bulasmada cogunlukla diski agiz yolu iledir. Sularin temiz olmasi ve dagitim sisteminin yeterli olmasi yayilimi buyuk oranda azaltir. ?shale neden olan etkenler genellikle midenin asitli ortaminda yok olurlar ve bagirsaklara ulasamadiklari icin ishale neden olamazlar. Ancak mide asit ortamini azaltan anti-asitlerin kullanimi bu etmenlere duyarliligi arttirir. Bagirsak hareketliliginin normal olmasi da ishal olusumunu etkileyen bir fakt?rdur. Normal hareketlilik bagirsakta bakterilerin birikmesini engelleyerek ishal olusumunu engeller. Bagirsaklarda normal sartlarda bakteriler bulunmakta ve bu bakteriler insan vucudunda herhangi bir hastaliga neden olmamaktadir bu bakteriler bagirsak florasi diye adlandirilir. Ancak antibiyotik kullanimi sonucu bagirsak florasinda azalma olursa diger patojen yani ishal yapici bakterilerin cogalmasina neden olur ve b?ylelikle hastalik ortaya cikar. Bagirsagin kendine ait savunma sistemleri mevcuttur. Bazi hastalilarda bu savunma sistemleri ortadan kalktigindan ishal olusumu kacinilmaz olur.

Bulasma yollari
Deri yolu ile bulasan parazitleri bir tarafa birakacak olursak, cogu enfeksiyoz ishaller etkenlerin agiz yoluyla alinmasi sonucu edinilir. Diski-agiz yoluyla bulasma su, gida veya kisiden kisiye dokunma yoluyla olmaktadir. Yayilim sekli her etmende farkliliklar g?stermektedir.

Etkenler
Akut ishale yol acan bir cok enfeksiy?z ve enfeksiy?z olmayan etmenler vardir. Bununla birlikte akut ishal olgularinin cogundan enfeksiy?z etkenler sorumludurlar. Bakteriler, virusler, mantar ve parazitler ishale neden olabilmektedir.

Klinik
?shali tanimi halen tartismali bir konudur. ?shal klinik olarak 24 saat icinde normal seklini kaybetmis, 3 veya daha fazla sayida diskilama olarak tanimlanabilir. Bu tanimlamanin disinda diski miktari ?200 gr/gun ve diski suyunun ?%80 ?lcumlerine g?re daha objektif tanimlamalarda s?z konusudur. Fakat pratikte bu ?lcumlere cik nadir basvurulmaktadir. ?ki haftayi asmayan ishaller akut, asanlar ise kronik ishal olarak tanimlanabilir. Akut ishallerin nedeni genellikle enfeksiy?z ajanlardir. ?shalle ishalle ilgili baskaca tanimlamalar da yapilmaktadir.

Gastroenterit; bulanti, kusma, ishal ve karin agrisi gibi yakinmalarla seyreden mide ve ince bagirsagin birlikte tutuldugu klinik tablodur.
Enterekolit; genellikle bulanti ve kusmanin etki etmedigi, ates, karin agrisi ve ishal gibi yakinmalarla seyreden ince ve kalin bagirsaklarin birlikte tutuldugu klinik tablodur.
Dizanteri sendromu; kramp biciminde karin agrisi, kanli-mukuslu-tenezimli sik ve az miktarda diskalamayla seyreden klinik tablodur.

?nce bagirsak tipi ishal; bol ve sulu diskilamadir.
Kalin bagirsak tipi ishal; az miktarda sik sik diskilamadir.
Tenezim; sik sik agrili diskilama ve yetersiz diskilama hissidir.

Besinlerde bulunan bakteri toksinlerinin alinmasiyla olusan gastroenteritlerde kulucka suresi kisa (1-6 saat, 6-24 saat), diski ile bulasik sularin icilmesi veya bu sular ile yikanmis gidalarin iyi pisirilmeden yenilmesi ile diski-agiz yoluyla bulasan gastroenteritlerin etkenlerinde kulucka suresi ortalama 3 gundur. Diski sayisinin cok sayida (?10/gun) olmasi akla kalin bagirsak tutulumunu getirmelidir. Sekretuvar ishallerde diski sulu, fazla miktarda, renksiz veya beyaz renklidir. Dizanterik olanlarda ise diskinin miktari azdir ve kan, mukus, ve puy icermektedir. ?shale eslik eden karin agrisinin ?zellikleri klinik olarak ?nemli ipuclari verebilir. Karin agrisi tutulumu mideden asagi inildikce ve bagirsak yayilimi varliginda artmaktadir. Bazi ishal tiplerinde bu agri g?bek cevresinde veya sag alt tarafta ve aralikli olarak gelip kramp tarzinda olurken, bazi tiplerde yine karin alt tarafinda devamli tenezimle birlikte olabilir. Bol sulu ishallerde ates sik g?rulmezken bakterilerin olusturdugu cogu ishallerde ates g?rulebilir.

Tedavi
?shallerde en ?nemli konu ve kisa zamanda ?nlem alinmasi gereken konu su kaybidir. ?shalle birlikte vucut su kaybina ugramaktadir. ?zellikle bu durum cocuklarda cok tehlikeli duruma varabilmektedir. Tedavide de ilk yapilmasi gereken kisideki su kaybini degerlendirerek, su kaybinin yerine konmasidir. ?zellikle gecmisten kalan bir inancla ishalli kisiler su alinimi azaltarak ishalin azalacagi kanisidir. Bu yanlis davranisin ?nlenmesi ve aksine kisiye bol sivi verilmesinin saglanmasi lazim. Bu kaybedilen sivi ile birlikte vucut cesitli mineraller de kaybetmekte bunlarin yerine konulmasi icinde tedavi olusturulmalirdir. Bu amacla ORS (Oral Rehidratasyon Sivilari) kullanilabilir. ORS evde de kolaylikla hazirlanabilir. Evde 1 litre suya, 1 cay kasigi tuz, 8 cay kasigi seker, bir fincan portakal suyu veya 2 muz ilave edilebilir. Eger su kaybi ciddi boyutlarda ise hastane sartlarinda damar ici sivi verilmesi uygulanabilir. Hastalar sut urunleri, alkol, kafein ve karbonatli iceceklerden uzak durmalidir. Antibiyotik kullanimi hastalarin %10’unda ise yarabilir. Ama bazi ishal vakalarinda antibiyotik kullanimi gerekmemektedir. Ancak en iyi tedavi seklinin belirlenmesi icin doktora basvurmak gerekmektedir.
 

Hazirlayan Secdegulleri.Net ve Secdegulleri.Net Sitelerine Tesekkurler

Copyright © Asagi Homurlu Kasabasi Resmi Web Sitesi Yayıncı Firmalardan İzin alınarak. Yayınlanabilir.

Yayınlanma: 2005-09-06 (755 okuma)