Gurultu, Kulaklar ve ?sitmenin Korunmasi

10 kisiden birinde isitme kaybi vardir, bu kayip normal konusmayi ve anlayabilmeyi etkiler. Asiri sese maruz kalma isitme kaybinin en sik sebebidir.

Evet,gurultu tehlikeli olabilir. Eger ses yeterince yuksekse ve uzun surerse isitmemize zarar verebilir. Gurultu sonucu meydana gelen hasara isitme siniri ile ilgili isitme kaybi ya da sinir kaybi diyoruz. Bu gurultuden baska fakt?rlerle de olusabilir ancak gurultu sebebiyle meydana gelen isitme kaybinin baska y?nden ?nemi vardir:azaltilabilir ve hatta ?nlenebilir.

Hayir,eger kulaginizin yuksek sese alistigini dusunuyorsaniz bu durum kulaklariniza buyuk olasilikla zarar vermistir ve hic bir tedavi y?ntemi yoktur. Ne ilac, ne cerrahi ne de isitme aleti kulaginiz gercekten zarar g?rmusse gercekten isitmenizi duzeltmez.

Kulagin uc ana b?lumu vardir:dis kulak, orta kulak, ic kulak. Disaridan g?rebildigimiz parca olan dis kulak kendi kanalina acilir. Kulak zari dis kulak yolunu orta kulaktan ayirir. Orta kulaktaki ?rs, cekic ve uzengi kemikcikleri ic kulaga sesin iletilmesine yardimci olurlar. ?c kulakda isitme ve dengeye hassas hucrelerle, beyine giden isitme siniri vardir.

Herhangi bir ses kaynagi kulaga titresim veya ses dalgalari g?nderir. Bunlar dis kulak yolu vasitasiyla iletilir ve kulak zarina carparak zarin titresimini saglar. Bu titresimler orta kulagin kucuk kemikciklerine iletilir ve kemikcikler yoluyla ic kulaga buradan da isitme sinirine gecerler. Titresimler ic kulakda sinir uyarilari haline d?nusturulur ve direkt olarak beyine giderler. Beyne gelen uyarilar muzik, kapi carpmasi gibi ses olarak algilanir.

Ses cok fazla oldugu zaman ic kulaktaki sinir uclarini ?ldurmeye baslar. Yuksek sese maruz kalma suresi uzadikca daha fazla sinir ucu harap olur. Sinir ucu sayisi azaldikca da isitme azalir. ?lu sinir uclarini canlandirmak mumkun degildir ve hasar kalicidir.

?nsanlar gurultuye duyarliliklari acisindan farklidir. Genel olarak sesinizi duyurmak icin bagirmak zorunda kaldiginiz gurultulu ortam, kulaginizi agritan sesler, kulaginizi cinlatan gurultu veya maruz kaldiktan sonra sagirlik yasattiran sesler isitmenize zarar verebilir.

Bilimsel olarak ses iki turlu ?lculebilir: siddet veya sesin yuksekligi desibel (dB) olarak ?lculur. Tizlik ise saniyedeki ses titresim frekansi olarak ?lculur. Dusuk tizlik (tuba gibi derin ses) daha az titresim yaparken yuksek ses (violin gibi) daha fazla titresim yapar.

Frekans saniyedeki devir veya Hertz (Hz) olarak ?lculur sesin tizligi ne kadar yuksekse frekansi o kadar fazladir. Genel olarak en iyi duyan cocuklar buyuk kilise orgunun en dusuk notasi olan 20 Hertz’lik sesten k?pek havlama sesinin en tizligi olan 20.000 Hertz’lik sese kadar sesleri ayirt edebilir . ?nsan konusmasi 500 - 2.000 Hz arasinda degisir ve pek cok insana cok yuksek veya cok alcak frekansli seslerden daha gurultulu gelir. Duyma kaybi baslayinca yuksek frekanslar daha ?nce kaybedilir. Bu da isitme kayipli insanlarin bayan ve cocuklarin yuksek tizlik seslerini neden daha zor duyduklarini aciklar.

Yuksek frekanslardaki duyma kaybi ses bozulmasina yol acar. B?ylece ses duyulmasina ragmen anlasilamaz. Ayrica isitme kayipli hastalar benzer duyulan kelimeler arasindaki farki ayirt edemezler cunku bu sessiz harfler diger sessizlere ve sesli harflere nazaran daha yuksek frekans araligina sahiptirler.

Sesin siddeti desibel (dB) olarak ?lculur. Yelpaze insan kulaginin duyabilecegi en silik sesten (0dB) roketin havalanma sesine (180dB) kadar degisir. dB logaritmik bir ifadedir, bu yuzden dB siddetinde 10 unitelik artis bir alttakinin 10 kati fazlasi anlamina gelir; yani 20 dB, 10 dB’in 10 kati ve 30dB de 10 dB’in 100 katidir.

Pek cok uzman 85 dB’ den daha fazla sese maruz kalmanin zararli oldugu konusunda hem fikirdir .

Vardir. Yuksek sese ne kadar uzun sure maruz kalirsaniz o kadar hasar gelisir. Ayrica sesin kaynagina ne kadar yakinsaniz hasar o kadar fazla olur. Her silah sesi yakin cevredeki herkesin kulagina zarar verebilir. Daha buyuk ve topcu sinifi silahlar en k?tusudur cunku en fazla gurultuyu bunlar cikarir. Ancak patlama yakininizda olursa kucuk silahlar bile isitmenize zarar verebilir. Atesli silah kullanan biri kulaklik kullanmiyorsa isitme kaybi riskiyle karsi karsiyadir. Son calismalar genclerde isitme kaybi sikliginin arttigini g?stermektedir. Yuksek sesle dinlenen rock muzigi ve kulaklikli tasinabilir radyo-teyp (Walkman) kullanimindaki artis genclerdeki isitme kaybindan sorumlu olabilir.

Kulak cinlamasi gurultuye maruz kalma sonrasi g?rulur ve siklikla kalicidir. Bazi insanlar yuksek sese sinirlilik reaksiyonu g?sterirler ayrica kalp hizi ve kan basinci veya mide asidinde artma g?rulebilir. cok yuksek ses guc g?revleri yerine getirmeyi dikkati dagitmak suretiyle azaltir.

Eger gurultulu bir ortamda calismak zorundaysaniz koruyucu kullanmalisiniz. Ayrica bu koruyucular; guclu elektrikli aletler, gurultulu bahce aletleri veya atesli silah kullanirken de giyilmelidir.

Pek cok insanda devamli 85 dB uzerinde gurultuye maruz kalma anlamli sekilde isitme kaybina yol acar ve daha yuksek sesler bu hasari arttirir. Korunmamis kulaklar icin izin verilen maruz kalma suresi ortalama gurultu seviyesinde her 5dB artis icin yarisi kadar azaltilmalidir. ?rnegin 90dB icin maruz kalma suresi 8 saat, 95 dB icin 4 saat ve 100 dB icin 2saat olmalidir. ?zin verilen en yuksek gurultu seviyesi korunmus kulak icin gunde 15 dakika ve 115 dB’dir.140 dB uzerindeki gurultu kabul edilemez.

ABD’de mesleki guvenlik ve saglik birligi y?netimi 1983 yili isitme koruma kanununda gurultulu calisma ortamlarinda isitme koruma programi uygulamayi istemektedir. Bu ise ortalama 85 dB veya daha fazla gurultuye maruz kalan yaklasik 5milyon calisanda yillik isitme testi yapmayi kapsar. ?deal olarak gurultulu makine ve calisma ortamlari daha az gurultulu aletlerle donatilmali veya calisma saatleri azaltilmalidir. Ancak bunun maliyeti pahalidir. Alternatif olarak kisisel isitme korumalari ortalama 90 dB’den yuksek gurultude kullanilmalidir. Gurultu ?lcumleri isitme korumasi ihtiyacini g?sterirse isveren en az kulak tikaci ve bir tip de kulak susturucusunu ucretsiz olarak calisanlarina vermek zorundadir. Yillik isitme testleri yuksek frekanslarda 10 dB veya daha fazla isitme kaybini g?sterirse calisan bilgilendirilmeli ve gurultu 8 saat icin 85 dB’den fazla ise isitme korumalari kullanmalidir. ?sitmede daha fazla kayip ve/veya kulak hastaligi ihtimali KBB uzmanina g?runmeyi gerektirir.

?sitme koruyucu aletleri kulak zarina ulasan sesin siddetini azaltirlar. 2 formu vardir: kulak tikaci ve kulak maskesi.

Kulak tikaci dis kulak yoluna uyan kucuk aletlerdir. Etkili olmalari icin total olarak kulak kanalini tikamalari gerekir. cesitli tip ve ebatlarda olabilirler. Kulakta tutamayan kisiler icin bas bandi ile kullanilabilirler.

Kulak maskesi kulagi kaplayacak sekilde oturur ve kulak kanalinin tum cevresini bloke eder. Bunlar uyumlu bantlarla yerlerinde tutulur. G?zluk cevresini ve uzun sac cevresini kapatmazlar ve ayarlanabilir bas bandi kulak maskeyi yerinde tutmak icin yeterlidir. Kulak tikaclari rahat bir sekilde yerlestirilmeli ve b?ylece kulak kanali tamamen kapanmalidir. ?yi uymayan kirli veya yirtilmis tikaclar kanali kapatmaz ve rahatsiz edebilir. Uygun, iyi oturmus tikaclar sesi 15-30 dB azaltabilir. ?yi tikaclar ve maskeler sesin azaltilmasinda esittirler ancak tikaclar dusuk; susturucular yuksek frekanslarda etkilidirler. Tikac ve susturucularin birlikte kullanimi tek baslarina kullanima nazaran 10-15 dB daha fazla koruma saglar. 105 dB’den yuksek sesler icin beraber kullanim dusunulmelidir.

Kulak toplari ve kagit doku tipalari sesi sadece 7 dB azaltir.

?sitme koruyucusu kullanan iscilerden yarisi koruyucularin ses azaltma potansiyellerinin yarisini kullanirlar cunku bu gerecleri devamli kullanmazlar veya bu aletler tam olarak kulaga uymaz. 8 saatlik bir sure devamli takilirsa 30 dB’lik ses azalmasi saglayan bu koruyucu gurultude 1 saat cikarilirsa sadece 9 dB’lik saglar. Bu desibeller logaritmik yelpaze ile ?lculmeleri sonucudur ve her 10dB artista ses enerjisinde 10 kat artis g?rulur. Korunmamis kulakla isci koruyucu kullanmaya nazaran 1000 kat daha fazla ses enerjisine maruz kalir. Ek olarak sese maruz kalma toplamsaldir. Bunun icin evdeki gurultu veya partideki gurultu toplanarak hesaplanir. ?s yerinde maksimum izin verilebilen gurultunun ardindan gurultulu muzige maruz kalma gunluk guvenlik limitini asar. Tikac veya susturucu devamli kullanilsa bile eger kulak derisi ve koruyucu biraz aralik varsa fazla ise yaramazlar.

?sitme koruyuculari kullanirken sesimizi daha fazla ve derinden duyarsiniz. Bu koruyucularin iyi yerlestirildigini g?steren yararli bir bulgudur.

Gunes g?zlukleri nasil parlak isikta g?rmeye yardimci olursa isitme koruyuculari cok gurultulu yerlerde konusmayi anlamayi arttirir. Sessiz bir ortamda normal duyan isitme koruyucusu takan insanlar duzenli konusmalari anlayabilirler.

?sitme koruyuculari isitmesi bozuk veya dil anlamasi k?tu olanlarda normal anlamayi cok az azaltirlar. Ancak hafif isitme kayipli kisilerin kulak tikac ve susturuculari takmalari daha fazla ic kulak hasarinin ?nlenmesi acisindan ?nemlidir.

?sitme koruyucularinin iscilerin bozuk bir makine sesini anlayabilme kabiliyetini dusurdugu tartisilmistir. Ancak pek cok isci daha fazla seste de uyum saglayabilir ve b?ylece problemleri tesbit edebilirler.

?sitme kaybi uzun yillar suresince olusur. Yavas, ilerleyici ve agrisiz oldugu icin fark edilmeyebilirler. Fark edebildiginiz kulakta cinlama veya baska seslerdir. Bu da uzun sureli olarak isitme sinirine zarar veren gurultuye maruz kalma sonucunda gelisir. Veya insanlarin s?ylediklerini anlama guclugu cekilebilir. ?zellikle gurultulu bir ortamdayken insanlar mirildaniyor gibi gelebilir. Bu yuksek frekans isitme kaybinin baslangici olabilir ve isitme testi bunu tesbit edebilir. Eger bu bulgulardan herhangi biri varsa kulakta kulak kiri veya kulak enfeksiyonu gibi duzeltilebilir hastaliklariniz olabilir. Ancak gurultuye bagli isitme kaybi da olabilir.

Her durumda isinizi sansa birakmayin. Gurultuye bagli isitme kaybi kalicidir. Eger isitme kaybindan supheleniyorsaniz bir KBB uzmanina g?runun. Doktor isitme problemini teshis eder ve en iyi tedavi yolunu ?nerir.

Hazirlayan Secdegulleri.Net ve Secdegulleri.Net Sitelerine Tesekkurler

Copyright © Asagi Homurlu Kasabasi Resmi Web Sitesi Yayıncı Firmalardan İzin alınarak. Yayınlanabilir.

Yayınlanma: 2005-09-06 (2100 okuma)