Kalp Damar Hastaliklari

Hazirlayan:Prof. Dr. AL? KUTSAL
Kalp-Damar Cerrahisi Uzmani

Kalp-damar sistemi; kalp, arterler (atardamar), venler (toplardamar) ve kapillerlerden (kilcal damar) olusur.

Kalp; g?gus boslugunun ortasinda sternumun (g?gus kemigi) arkasinda, g?gus omurlarinin ?nunde ve diaframin (karin zari) ust tarafinda yerlesmistir. Vucudun canlilik ve islevlerini surdurebilmesi icin gereksinmesi olan besin maddeleri ve oksijeni tasiyan kani tum organ ve dokulara ulastirmakla g?revli, kas yapisinda bir pompadir. Bu islevini; dakikada 60-100 (ortalama 80), bir saatte 4800 ve bir gunde ortalama 115.200 kez kasilarak saglar. Ortalama yasam suresinin 69 yil (Turkiye icin) oldugu dikkate alinirsa, bu kadar yogun calisan bir organda bu sure icerisinde cesitli hastaliklar g?rulmesi dogaldir.

Vucutta normal islevlerin yurutulebilmesi icin butun hucrelerin surekli oksijene gereksinimi vardir. Bu sirada ortaya cikan karbondioksitin de vucuttan atilmasi gerekir. Kan ve dokular arasindaki oksijen ve karbondioksit degisimi kapiller damarlarda gerceklesir. ?cerisindeki oksijen ve besin maddeleri dokular tarafindan kullanilan kan toplardamarlar araciligi ile kalbe gelir. Kalp pompa g?revi yapan d?rt bosluktan olusur. Septum adi verilen bir duvar kalp boslugunu sag ve sol olmak uzere ikiye ayirir. Kanin toplandigi ilk b?lum sag atriyum (kulakcik) olarak isimlendirilir. ?nce duvarli olan sag atriyumdan kan, trikuspit kapak araciligi ile daha kalin adele yapisina sahip olan sag ventrikule (karincik) gecer. Sag ventrikul bu kani pulmoner kapak araciligi ile akcigerlere g?nderir ve burada kanin icerisindeki karbondioksit temizlenir, yerine oksijen eklenir.
 

1. Sag Koroner 2. Sol ?n ?nen Dal 3. Sol Sirkumfleks 4. Superior Vena Kava 5. ?nferior Vena Kava 6. Aort 7. Pulmoner Arter 8. Pulmoner Ven	9. Sag Atriyum 10. Sag Ventrikul 11. Sol Atriyum 12. ?nterventrikuler Septum 13. Sol Ventrikul 14. Korda Tendinea 15. Trikuspit Kapak 16. Mitral Kapak 17. Pulmoner Kapak

Yeniden oksijenlenen kan bu sefer kalbin sol tarafindaki sol atriyuma gelir. Buradan mitral kapak araciligi ile sol ventrikule ve oradan da aort kapagi araciligi ile vucudun en buyuk atardamari olan aorta atilarak vucudun her tarafina giden dallar araciligi ile tum dokulara ulasir. Kalbin sag ve sol tarafi ayni anda kasilir (sistol), ayni anda gevser (diyastol). Diyastolde kalp bosluklarina dolan kan sistol sirasinda akcigerler ve vucuda atilir.

Atardamar sisteminde vucuttaki toplam kanin %10'u bulunur. Atardamarlarin kalpten cikan baslangic b?lumune aorta denir. Kalpten uzaklastikca damarlarin capi kuculerek dokularda kapiller adi verilen ince kilcal yapilar biciminde sonlanirlar. Aorta ve buyuk dallari elastik yapidadir. Sistol sirasinda kalp kani aorta icine atar, buna bagli olarak da aort icinde basinc yukselir. Ancak damarin elastik ve esnek yapisi sayesinde basincin istenmeyen seviyelere cikmasi ?nlenir. Kalbin diyastol d?neminde ise kan atimi olmayacagi icin aort icindeki basinc duser ama yine de bir miktar kan  bulunur. B?ylece sistol sirasinda 90-140 mmHg arasinda olan basinc diyastolde 60-90 mmHg arasinda seyreder. Her kalp atisinda bu durum tekrarlar ve b?ylece dokulara surekli kan tasinmis olur.

Kanin tasidigi besin maddeleri, oksijen, cesitli elektrolit ve hormonlar kapillerlerde dokular tarafindan alinir. Bunlar kullanildiktan sonra ortaya cikan atiklar ise kana verilir. Kapillerlerden kan ven?z sistem araciligi ile geri d?ner.

Toplardamar sistemi dolasimdaki kanin %75'ini tasir. cesitli atiklari iceren kani kalbin sag atriyumuna getiren baslica iki ana ven vardir. Superior vena kava olarak isimlendirilen ven bas, boyun ve kollardaki kani, inferior vena kava olarak isimlendirilen ven ise vucudun alt kisimlarindaki kani kalbe getirir. Venlerin de kalbe yaklastikca caplari artar. Fazla miktarda kan tasidiklari icin duvarlari arterlerden daha incedir ve daha esnektirler.

Kalp kendi kendine elektriksel uyari olusturabilen bir yapiya sahiptir. Her kalp atisi bu sistem tarafindan baslatilir, ?zel bir sistem araciligi ile kalbin her tarafina iletilerek kasilma saglanir. Uyari sag atriyum ile superior vena kava’nin birlesme yerinde bulunan sinus dugumunden baslatilir, atriyum boyunca yayilarak sag atriyumda trikuspid kapagin septal leafleti, koroner sinus ve tendon todaro arasinda kalan ve Koch trigonu olarak isimlendirilen ucgenin icinde yer alan atrioventrikuler dugume gelir. Buradan ?nce ortak bir demet halinde atriyumlardan ventrikullere gecer ve buradan her iki ventrikule dagilir.
 
 

1. Sinus Dugumu 2. Atrioventrikuler Dugum 3. His Demeti 4. Sag ve Sol Dallar

 
Bu kadar karmasik bir yapisi olan ve cok calisan bir organ sisteminde pek cok hastaligin g?rulmesi kacinilmazdir. Kalp ve damar hastaliklari dogumsal olan (konjenital) ve sonradan ortaya cikan (edinsel) hastaliklar olarak ikiye ayrilir:
Dogumsal kalp hastaliklarinin sikligi ortalama olarak 1000 canli dogumda 8 kadardir ve nufusa oranlandiginda ulkemizde her yil 12.000'e yakin kalp anomalisi olan bebek dogmaktadir.
Edinsel kalp hastaliklari ise baslica romatizmal ve koroner kalp hastaliklarindan olusur. Gelismis ulkelerde ender g?rulen romatizmal kalp hastaligi cocukluk d?neminde gecirilen romatizmal atesin kalbi de etkilemesi ile olusur.

Yurdumuzda 1990 yilinda yapilan TEKHARF calismasinda 20 yas uzerinde romatizmal kalp hastaligi sikligi %0.046 olarak bulunmustur. Okullarda yapilan tarama calismalarinda ise 7-17 yas grubunda siklik; erkeklerde %0.063, kizlarda %0.068 ve ortalama %0.065'tir. Bunlara Turkiye'de 150.000 kiside romatizmal kalp hastaligi oldugu tahmin edilmektedir.
TEKHARF calismasina g?re 1.050.000 koroner kalp hastasi ve 590.000 hipertansif kalp (yuksek tansiyon) hastasi vardir. Hipertansiyon da koroner kalp hastaligina neden olan ?nemli fakt?rlerden biri oldugu icin yaklasik 1.700.000 koroner kalp hastasinin var oldugu kabul edilebilir.

Kalp-Damar Hastaliklarinin Nedenleri
Dogumsal Nedenler:
Bebekte kalp gelisimi hamileligin ilk alti haftasi icinde olur. Gebeligin ilk 10 haftasi embriyolojik d?nem oldugu icin bu surec icerisinde annenin gecirebilecegi ve embriyolojik gelisimi etkileyebilecek kizamikcik, toksoplazma, sitomegalovirus (CMV) enfeksiyonlari, sifiliz, annenin asiri sigara veya alkol alimi, kullanilan ilaclar (difenilhidantoin, talidomide, lityum klorur, oral antikoagulanlar) kalp gelisimini etkileyerek cesitli anormalliklerin ortaya cikmasina neden olabilir. Ayni d?nemde anne ve/ya da babadan kromozomlar araciligi ile bebege gecen ve kalpte anormallikler yapan Turner, Holt Oram, Marfan gibi sendromlar da vardir. Ayrica hamilelik d?neminde radyasyona maruz kalan annelerin bebeklerinde kalp anomalisi g?rulme riski belirgin olarak artar.
Bu kadar kisa gibi g?rulen d?nem icinde ortaya cikabilen ve kapaklarin herhangi birinde delik g?rulmesi ya da kulakcik veya karinciklar arasinda delik bulunmasi gibi daha basit anomalilerden, kalp bosluklarinin veya kalpten cikan ana damarlarin yer degistirmesi ve bunlara kalp icinde delik veya darliklarin da eklenmesi gibi cok daha karmasik anomalilere kadar degisebilen hastaliklarin sayisi yaklasik 6.000 civarindadir. Ailenin bir cocugunda dogumsal kalp anomalisi varsa diger cocuklarda da anomali g?rulme sikligi anomalinin  cinsine g?re %2.5-4.5 oraninda artar.